Speech Shoah herdenking
Beste mensen,
We staan hier we vanavond samen, zoals ieder jaar, om de Shoah te herdenken. Het is van groot belang om stil te staan bij de genocide die in de Tweede Wereldoorlog plaatsvond. Bij die genocide werden ontelbare levens beëindigd, omdat ze niet voldeden aan het “ideale plaatje” van Hitler en zijn fascisme. En bij de Shoah herdenking richten wij ons specifiek op de Joodse slachtoffers van deze oorlog met haar afschrikwekkende regime.
Oldambt en met name Winschoten kende relatief veel Joodse inwoners, waarvan slechts een klein deel, nog geen 9%, de oorlog overleefde. Dat is een huiveringwekkend klein aantal. De meeste van de 456 slachtoffers vonden de dood in Auschwitz of Sobibor. Daar word je stil van.
We staan hier voor het Joodse monument, waarop we de namen van al onze omgekomen Joodse inwoners kunnen lezen. Inwoners die familieleden, vrienden of buren in groot verdriet achterlieten. We zeiden toen én nu: “dit willen we nooit weer. We blijven herdenken, opdat we niet vergeten!”
Deze woorden “opdat we niet vergeten” zeggen we inmiddels bijna 80 jaar lang. OM niet te vergeten herdenken we op dagen als deze, en we doen meer: we blijven de gruwelijkheden benoemen en blijven deze actief herinneren. Daarmee houden we de herinnering levend, en dat is van groot belang.
Tegelijkertijd zie ik een wereld om mij heen die deze geschiedenis steeds meer lijkt te zijn vergeten…..
Vorig jaar gaf ik aan dat ik worstelde, omdat we zoveel oorlog om ons heen zien. Niet alleen in Oekraïne, ook in de Gazastrook en Israël. Situaties die alleen maar verliezers kennen en waarbij de polarisatie groot is. En laten we wel wezen, de situatie is er het afgelopen jaar niet beter op geworden. We zien veel geweld, veel onschuldige slachtoffers – onder wie veel kinderen en vrouwen. We zien zelfs dat onafhankelijke hulporganisaties hun werk niet meer kunnen doen.
Ik weet niet hoe dat voor u is, maar ik word er soms moedeloos en verdrietig van. En wat ook ingewikkeld is, is dat mensen steeds meer tegenover elkaar lijken te staan.
Wanneer je opkomt voor de onschuldige kinderen en vrouwen in de Gazastrook en inmiddels ook in Libanon, word je snel bestempeld als een antisemiet. Terwijl je vóór menselijkheid pleit.
Wanneer je aangeeft dat je het angstaanjagend vindt dat het antisemitisme weer zo toeneemt, word je snel in het hokje van pro-Israel gestopt. Terwijl je vóór menselijkheid pleit.
Wanneer je aangeeft dat je bang bent dat met de huidige gruwelijkheden nieuw haat wordt gecreëerd bij jonge mensen die hun familieleden hebben verloren, word je snel naïef genoemd. Terwijl je vóór menselijkheid pleit.
Voordat de Tweede Wereldoorlog begon, werden bepaalde bevolkingsgroepen stelselmatig gediscrimineerd en achtergesteld. Gecriminaliseerd. Met als doel “eigen volk eerst”. We weten nu waartoe die discriminatie, uitsluiting en haat hebben geleid. Richting Joden, Sinti, verstandelijk beperkten, de regenboogcommunity. Ze werden vervolgd en vermoord in kampen.
Nu zien we weer toenemende discriminatie van Joden en andere groepen mensen, zoals moslims en de regenboogcommunity. Als wij hier in Oldambt een discussie hebben over opvang van vluchtelingen, lees ik op social media vaak de woorden: eigen volk eerst.
Hoe kan ik dat rijmen met onze woorden “opdat wij nooit vergeten”?
Om dat te begrijpen, moeten we met elkaar in gesprek blijven. Lúisteren naar elkaar. Het oneens zijn met elkaar, maar wel begrip proberen te krijgen voor ieders situatie en mening. Elkaar als mens blijven zien. Want het grootste gevaar is dat we bepaalde bevolkingsgroepen minder of geen menselijkheid meer gunnen. We moeten bewust zijn van dat gevaar, en deze ontwikkeling voorkomen. Die belangrijke les hebben we immers geleerd en kunnen we niet vergeten. Nu niet en nooit niet.
Daarom staan we hier vanavond. Daarom staan we stil bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog tijdens onze jaarlijkse Shoah herdenking. Hier op deze plek, voor het monument waarop de namen staan van de 456 Joodse Oldambtsters die de oorlog niet hebben overleefd.
Dit stilstaan en herdenken lijkt belangrijker dan ooit. Fijn dat u allen hierbij aanwezig bent. Blijf komen en blijf met elkaar in gesprek. Opdat wij niet dezelfde fouten gaan maken als toen, opdat we niet vergeten.
Cora-Yfke Sikkema
Burgemeester Oldambt
5 november 2024
