Speech 4 mei burgemeester Cora-Yfke Sikkema
Dames en heren,
We staan hier 80 jaar na onze bevrijding op het Zuiderveen, om te herdenken. Deze plek, hier op het Zuiderveen is van grote betekenis als we terugkijken naar 1945. Het is het resultaat van een prachtig burgerinitiatief, zoals we dat tegenwoordig noemen.
Bij de bevrijding van Noordoost Groningen sneuvelden 22 Canadezen en enkele dagen na de bevrijding werd hier aan het Zuiderveen met toestemming van de landeigenaar Kloosterhuis een begraafplaatsje aangelegd om hen tijdelijk te kunnen begraven. Twee jonge buurtbewoners aan het Zuiderveen, JT Ruiter en W Staal, namen spontaan op zich de graven te verzorgen. Ze hielden een buurtcollecte om op Hemelvaartsdag (12 mei) een krans te kunnen leggen. Bij die plechtigheid op 12 mei waren onder andere de Canadese town-major, de militaire commandant, officieren van de Binnenlandse Strijdkrachten, het muziekkorps van het Leger des Heils en bewoners aanwezig, alsook de zojuist op zijn post teruggekeerde burgemeester van Winschoten, de heer Romijn.
Burgemeester Romijn beloofde bij die gelegenheid dat elk jaar op Hemelvaartsdag de doden zouden worden herdacht (de data 4 en 5 mei waren in 1945 nog onbekende begrippen)
Eind september 1945 kwam een groep inwoners met het plan een gedenkteken aan het Zuiderveen op te richten. De kosten werden verkregen via een huis aan huis collecte: het monument was een geschenk van de hele bevolking. De onthulling vond eind november plaats door een Canadese luitenant kolonel, die twee dagen later met alle Canadezen terug naar huis ging. Om die reden was er na de onthulling een afscheid van de Canadezen in de raadszaal van het stadhuis.
Later zijn de 22 gesneuvelde Canadezen overgebracht naar de Canadese ereveld in Holten. Ook is er later, terécht, aandacht geschonken aan de rol van de Belgen en Polen bij de bevrijding. Zij waren onze eerste bevrijders, maar gingen verder om voor de vrijheid te vechten, waardoor hun bijdrage uit beeld raakte. Dat kwam ook omdat de Canadezen na de bevrijding ervoor hebben gezorgd dat het maatschappelijke leven weer op gang kwam, de democratisch gekozen gemeenteraad weer haar werk kon doen. Kortom, dat we na 5 jaar bezetting de democratie weer konden vieren.
Sindsdien herdenken we hier ieder jaar.
We staan stil bij de soldaten en verzetshelden die streden en stierven voor onze vrijheid
We herdenken onze Joodse medeburgers, Sinti, homoseksuelen en vele anderen die werden verraden, gedeporteerd en vermoord.
We denken aan de dwangarbeiders die onder erbarmelijke omstandigheden moesten werken, los van hun gezin, tegen hun wil, en onder dreiging van geweld of straf.
We eren de mensen die later zijn omgekomen bij vredesmissies, zoals Henry Hoving in Mali
We herdenken de vele onschuldige mensen die nu omkomen in het oorlogsgeweld, waar ook ter wereld. Kijk bijvoorbeeld naar de duizenden slachtoffers in de Gazastrook, in Oekraïne, Sudan, Congo. Je wordt er stil van. Het is momenteel zoveel.
Daarnaast zien we andere krachten die de stevige basis onder onze democratie kleiner willen maken. Kijk naar Poetin in Rusland, Orban in Hongarije, maar ook Trump in de VS. Vrije pers, vrijheid van meningsuiting, onafhankelijke rechtstaat, scheiding kerk en staat. Het staat allemaal onder druk. Ik vind dat een punt van zorg.
En op een dag als vandaag denk ik aan de moed van de verzetsstrijders die in de oorlog opkwamen voor de verdrukten en de soldaten die streden en strijden voor onze grondrechten. Ons belangrijkste grondrecht staat in artikel 1: dat iedereen die zich in Nederland bevindt in gelijke gevallen gelijk behandeld moet worden. Dat discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele voorkeur niet is toegestaan.
Ook in deze tijd hebben we moedige mensen nodig. Ik kijk in die zin met bewondering naar bisschop Mariann Edgar Budde die tijdens de dienst bij de inauguratie van president Trump in Washington op een liefdevolle manier aandacht vroeg voor barmhartigheid voor homo- en biseksuelen, transgender personen, illegale immigranten en kinderen van immigranten. Dat vond ze spannend om te doen, maar het algemeen belang van barmhartigheid was voor haar groter dan haar eigen angst.
En de manier waarop ze het deed, rustig en liefdevol, zonder haat, was indrukwekkend. In een interview geeft ze aan dat moed een bewuste keuze is die je elke dag opnieuw maakt. Moed kun je oefenen. Of dat nu betekent dat je je mening uit, grenzen stelt of dat je tegen de stroom ingaat. Echte moed zit vaak in de kleine dagelijkse beslissingen.
Het zijn ook deze kleine en grotere vormen van moed in de Tweede Wereldoorlog die ervoor hebben gezorgd dat kwetsbare groepen konden onderduiken, wat te eten kregen, werden geholpen bij de vlucht. Of werden gered van de bezetting, zoals wij 80 jaar geleden hier in Winschoten door de Poolse, Belgische en Canadese soldaten. Zij wisten toen al: vrijheid is niet vanzelfsprekend. Daar moet je met elkaar hard voor werken, waarbij het algemeen belang belangrijker is dan je eigen belang. Laten we hen als voorbeeld nemen in deze tijd.
Opdat wij niet vergeten.